تحلیل مجموعه کتاب‌های «زبان فارسی» از منظر نشانه‌شناسی فرهنگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان‌شناسی- دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشیار زبان‌شناسی- دانشگاه هنر تهران

3 کارشناس ارشد آموزش زبان فارسی به غیر فارسی ‏زبانان

چکیده

این پژوهش، به تحلیل فرهنگ و آموزش آن در مجموعه کتاب‌های «زبان فارسی»، تالیف صفّارمقدم، می‌پردازد. به این منظور، رویکرد «نشانه‌شناسی فرهنگی مکتب تارتو- مسکو» به عنوان مبنای نظری این پژوهش در نظر گرفته شده و مفاهیم موجود در این رویکرد، نظیر «سپهر نشانه‌ای»، «مرکز و حاشیه» و «متن» و نیز برخی الگوهای ارائه‌ شده برای این رویکرد در زمینه‌ی فرهنگ و تعامل فرهنگی مورد توجه قرار می‌گیرد. در این مقاله، همچنین، تبیین و الگویی نظری از آموزش زبان و فرهنگ پیشنهاد می‌گردد. در این الگوی پیشنهادی، فرایند آموزش و یادگیری زبان به مثابه‏ی گفتگویی فراگیر میان دو فرهنگ در نظر گرفته شده و نحوه‏ی تشکیل سپهر نشانه‌ای زبان تازه، در درون سپهر نشانه‌ای زبان «خود»، با توجه به نوع جذب رمزگان‌های زبان تازه و نیز فراهم‌شدن زمینه‏ی رشد و در نهایت، استقلال نسبی این سپهر به منظور تولید متن‌ و ارتباط زبانی توضیح داده خواهد شد. در ادامه، با استفاده از رویکرد «نشانه‌شناسی فرهنگی» و تبیین پیشنهادی برای آموزش زبان و فرهنگ، نحوه‏ی بازنمایی‌ رمزگان‌های پوشاک، خوراک، مکان و جنسیت در ارتباط با «خود» و «دیگری» فرهنگی در این مجموعه کتاب‏ها بررسی و مشخصه‌های سوگیری، تکرار، حضور و غیاب سوژه و بسندگی رمزگانی به عنوان مشخصه‌های اصلی بازنمایی رمزگان‌های فوق، شناسایی و تحلیل می‌شوند. نتایج این تحلیل نشان می‌دهد نحوه‌ی بازنمایی‌ها در این مجموعه، چندان در جهت الگوی تعاملی «هم‌‌خود و هم‌دیگری» و گفتگوی فراگیر فرهنگی نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of "Zabane Farsi" Book Series Based on Cultural Semiotics

نویسندگان [English]

  • Mahinnaz Mirdehghan 1
  • Farzan Sojudi 2
  • Hamid Aghaei 3
1
2
3
چکیده [English]

The present study analyzes the education and culture in “Persian Language”, the book series authored by Ahmad Saffar Moghaddam. To do so, Tartu-Moscow’s approach to cultural semiotics was employed as theoretical framework in which, concepts such as semiosphere, text, center and periphery. In addition, the present study is an attempt to introduce a theoretical framework in which teaching language is considered as a dialogue between two cultures, also it tries to clarify the formation of semiosphere of  the new language within the semiosphere of the “their” language with regard to absorbing capacity of language codes, grounds for progressive growth and relative independence of the semiosphere in producing texts and communicative dialogue. Furthermore, using ‘cultural semiotics approach’ the representation of clothing, food, place and gender codes in interacting with cultural “self” and “other” in selected books as well as orientation, repetition, presence and absence of subjects and sufficiency were analyzed. Findings showed that representations in book series of "Farsi Language" were not consistent with interactive approach of cultural “self” and “other” and the dialogism of language and culture

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural Semiotics
  • Semiosphere
  • Cultural Self and Other

مراجع

آقایی، ح. (1392). تحلیل فرهنگ و آموزش آن در برگزیده‌ی کتاب‌های آزفا از منظر نشانه‌شناسی فرهنگی. رساله‌‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
پوسنر، ر. (1390). اهداف اصلی نشانه‌شناسی فرهنگی. در ف. سجودی (گردآورنده و ویراستار)، نشانه‌شناسی فرهنگی (مجموعه مقالات، ترجمه‌ی گروه مترجمان). تهران: نشر علم.
توروپ، پ. (1390الف). نشانه‌شناسی فرهنگی و فرهنگ. در ف. سجودی (گردآورنده و ویراستار)، نشانه‌شناسی فرهنگی (مجموعه مقالات، ترجمه‌ی گروه مترجمان). تهران: نشر علم.
توروپ، پ. (1390ب). ترجمه‌ کردن و ترجمه به مثابه فرهنگ. در ف. سجودی (گردآورنده و ویراستار)، نشانه‌شناسی فرهنگی (مجموعه مقالات، ترجمه‌ی گروه مترجمان). تهران: نشر علم.
ساسانی، ف. (1387). عصر پساروش‌گرایی در نشانه‌شناسی گفتمانی: روش‌گریزی یا به‌گزینی؟. مجموعه مقالات سومین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر. تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
ساسانی، ف. (1391). فرایند معناپردازی در برج آزادی.  نشانه‌شناسی مکان (مجموعه مقالات هفتمین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی). تهران: انتشارات سخن.
سجودی، ف. (1387). نشانه‌شناسی زندگی روزمره با تکیه بر لباس. روزنامه‏ی‏‏ اعتماد (ضمیمه)، 20/12/1387. بازیابی ‌شده از: http://www.bashgah.net/fa/content/show/31684 (تاریخ انتشار در تارنما: 11/1/1388).
سجودی، ف. (1388). ارتباطات بین فرهنگی: رویکرد نشانه‌شناختی. نشانه‌شناسی: نظریه و عمل (مجموعه مقالاتی از فرزان سجودی). تهران: نشر علم.
سجودی، ف. (1388). ارتباطات بین فرهنگی: ترجمه و نقش آن در فرایندهای جذب و طرد. نشانه‌شناسی: نظریه و عمل (مجموعه مقالاتی از فرزان سجودی). تهران: نشر علم.
سجودی، ف. (1388). درآمدی بر نشانه‌شناسی خوراک: بررسی نمونه‌ای از گفتمان سینمایی. نشانه‌شناسی: نظریه و عمل (مجموعه مقالاتی از فرزان سجودی). تهران: نشر علم.
سجودی، ف. (1388). چالش در لایه‌های متن: مسجد امام اصفهان. نشانه‌شناسی: نظریه و عمل (مجموعه مقالاتی از فرزان سجودی). تهران: نشر علم.
سجودی، ف. (1391). مکان، جنسیت و بازنمایی سینمایی.  نشانه‌شناسی مکان (مجموعه مقالات هفتمین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی). تهران: انتشارات سخن.
سُنِسون، گ. (1390). مفهوم متن در نشانه‌شناسی فرهنگی. در ف. سجودی (گردآورنده و ویراستار)، نشانه‌شناسی فرهنگی (مجموعه مقالات، ترجمه‌ی گروه مترجمان). تهران: نشر علم.
شعیری، ح. ر. (1391). نوع‌شناسی مکان و نقش آن در تولید و تحدید معنا.  نشانه‌شناسی مکان (مجموعه مقالات هفتمین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی). تهران: انتشارات سخن.
صفارمقدم، ا. (1391). مجموعه کتاب‌های زبان فارسی.تهران: شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی.
ضیاءحسینی، م. (1385). اصول و نظریه‌های آموزش زبان فارسی. تهران: انتشارات سخن.
فاستر، ج. م. و اندرسون، ب. ج. (1390). غذا در یک متن فرهنگی (ترجمه‌ی رویا آسیایی)، بازیابی شده از: http://anthropology.ir/node/10268 (تاریخ انتشار در تارنما: 14/4/1390)
لوتمان، ی. و اوسپنسکی، ب. ا. (1390). در باب سازوکار نشانه‌شناختی فرهنگ. در ف. سجودی (گردآورنده و ویراستار)، نشانه‌شناسی فرهنگی (مجموعه مقالات، ترجمه‌ی گروه مترجمان). تهران: نشر علم.
معین، ب. (1391). قنادی کاکا در کلاردشت: شکل‌گیری فضایی میانه و غشایی با تنشی بالا در بطن فرهنگ خودی.  نشانه‌شناسی مکان (مجموعه مقالات هفتمین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی). تهران: انتشارات سخن.
یگانه، م. و کشفی، س.ع. (1386). نظام نشانه‌ها در پوشش. کتاب زنان (فصلنامه‏ی‏‏ شورای فرهنگی، اجتماعی زنان). سال دهم، شماره 38 (زمستان)، صص: 62-87.
 
Foster, G.M. & Anderson, B.G. (1980). Medical Anthropolgy. Berkeley: University of California.
Hinkel, E. (2001). Building Awareness and Practical Skills to Facilitate Cross-Cultural Comunication. In M. Celce-Murcia (Ed.), Teaching English as a Second or Foreign Language. Boston: Heinle & Heinle.
Kress, G. & Van Leeuwen, T. (2006). Reading Images. London & New York: Routledge.
Lotman, J. (2005). On the Semiosphere. Sign Systems Studies, 33(1): 205-229.
Lucy, N. (2001).Beyond Semiotics: Text, Culture and Technology. London & New York: Continuum.
Van Leeuwen, T. (2005). Introducing Social Semiotics. London & New York: Routledge.
 
منابعی برای مطالعه‌ و آشنایی بیشتر با نشانه‌شناسی فرهنگی:
Kull, K. (2011). Juri Lotman in English: Bibeliography. Sign Systems Studies, 39(2/4): 343-357.
Kull, K.,  Salupere, S., Torop, P. & Lotman, M. (2011). The Institution of Semiotics in Estonia. Sign Systems Studies, 39(2/4): 314-342.
Sonesson, G.(1994). The Concept of Text in Cultural Semiotic. The Third Congress of the Nordic      Association for Semiotic Study, in Trondheim, October 1994. Retrieved from: http://www.ut.ee/sose/sss/pdf/sonesson26.pdf            
Torop, P. (2002). Introduction: Re-reading of Cultural Semiotics. Sign Systems Studies, 30(2): 395-404.
Torop, P. (2005). Semiosphere and/as the Research Object of Semiotics of Culture. Sign Systems Studies, 33(1): 159-173.
همچنین، در این نشانی اینترنتی، مقالات بیشتری در این زمینه قابل دسترسی خواهد بود:
http://www.ut.ee/SOSE/sss/index.htm
 
پژوهش نامه آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان
دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 3
فصلنامه
اردیبهشت 1392
صفحه 37-68

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 دی 1391
  • تاریخ بازنگری: 20 فروردین 1392
  • تاریخ پذیرش: 13 خرداد 1393

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار