تحلیل فرایندهای کتاب‏ های آموزش زبان فارسی به غیر‌فارسی‏ زبانان: مطالعه‏ ی موردی رویکرد نقش گرای نظام مند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی- پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی- پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

به­­طور کلی آموزش «فعل­» اهمیت بسیار زیادی در فراگیری ساختار معنایی و دستوری هر زبان دارد. در دستور نقش­گرای هلیدی، فعل ذیل نظام گذاریی با نام «فرایند» بررسی می­شود. از منظر این نظام، فعل دارای قابلیت بازنمایی تجربه در زبان است؛ ازین­رو، در قالب فرانقش تجربی بررسی می­شود. فرایند، رخداد، بود و نبود، احساس و کنش اموری هستند که به شکل گروه­های فعلی ظاهر می­شوند. با بررسی بسامد و انواع فرایندها در متن­های آموزشی می­توان به رویکرد آن­ها برای انتقال مفاهیم تجربی زبان و تنوع یا عدم تنوع فرایندها و کارکردهای آموزشیِ این فرایندها پی برد. هدف اصلی این جستار، دریافت بسامد انواع فرایندها و بررسی شیوه­ی تعبیه­ی آن­ها با رویکردی آموزشی در متن­های سطح میانیِ سه کتاب "فارسی بیاموزیم"، "آموزش نوین زبان فارسی" و "زبان فارسی" است. ازین­رو، فرایندهای موجود در متن این کتاب­ها و اقسام آن­ها با شیوه­ای    تحلیلی-آماری مشخص و بررسی شد. حاصل آن­که در سه کتاب مورد بررسی، فرایندِ رابطه­ای نسبت به دیگر فرایندها بسامد بیشتری داشته است. تعداد زیادی از جمله­ها در زبان با فرایند رابطه­ای ساخته می­شود؛ ازاین­رو، فراوانی معنادار آن در منابع سطح ابتدایی آموزش زبان، توجیه آموزشی دارد. این در حالی است که کتاب­های مورد بررسی در این پژوهش، مربوط به "سطح میانی" آموزش زبان فارسی به غیرفارسی­زبانان است. از سوی دیگر، در این کتاب­ها کاربرد فرایندهای رفتاری و مادی که بیشترین تجربه­های زندگی بشر را نشان می­دهند، در حد متوسط است و نویسندگان برای یادگیری و حفظ این فرایندها بیشتر از متغیرهای معنایی چون تکرار کامل یا ناقص، هم­معنی­ها، هم­آیندها و متضادها سود جسته­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Exploring the representation of processes in Persian language learning textbooks: A case study based on systemic functional linguistics

نویسندگان [English]

  • Yousef Mohammadnezhad Alizamini 1
  • Laila Elahian 2
1
2
چکیده [English]

Teaching the “verb” is very important in learning the grammatical and semantic structure of any language. In Halliday’s functional grammar, verb is considered as “process” under the transitivity system. From the viewpoint of this system, verb has the ability to represent the experience in language; therefore, it is considered in the format of experiential metafunction. Process, event, being and not-being, feeling, and action are issues which appear in form of verb phrases. By considering the types and frequency of processes in educational texts, one can identify their approaches to the transfer of experiential concepts of the language and the diversification or non-diversification of processes and the educational outputs of these processes. The main purpose of this article was to explore the frequency of process types and investigate the embedding of those processes into educational approaches in three intermediate books titled “Let’s learn Persian”, “Modern instruction of Persian language”, and “Persian language”. Hence, the processes which appeared in the texts of these books and their types were specified in an analytical-statistical method. The results showed that in the three considered books, relational process has more frequency than the other processes. Since a wide range of sentences are made by relational process in the language, its significant frequency in elementary language teaching materials is educationally justified. However, the books considered in this paper related to the intermediate level. Furthermore, behavioral and material processes which represent most of the human’s life experiences are of average frequency in these books and for the learning and retention of these processes, the writers have resorted more to semantic variables such as partial or complete repetition, synonymy, collocation, and antonymy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • process
  • verb
  • systemic functional linguistics
  • transitivity system
  • experimental metafunction
  • teaching Persian to speakers of other languages
منابع:
آقاگل‌زاده، فردوس. (1385). تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
آقاگل‌زاده، فردوس، کرد زعفرانلو، عالیه و رضویان، حسین. (1390). سبک‌شناسی داستان بر اساس فعل: رویکرد نقش­گرا، سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال 4، شماره­ی 1، صص: 243-255.
ابوالحسنی، زهرا، میرملک ثانی، مریم. (1387). بررسی کتاب­های درسی دانشگاهی بر اساس نظریه­ی نقش­گرای نظام­مند هلیدی و مقایسه آن با متون همسان غیر درسی، معرفی یک پایان­نامه، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی: سخن سمت، شماره­ی 20، صص129-144.
تبریزمنش، معصومه. (1385). بررسی مجموعه­ی فارسی بیاموزیم از منظر فرانقش تجربی بر اساس چارچوب نظری دستور نقش­گرای نظام­مند هلیدی، پایان­نامه کارشناسی ارشد زبان، دانشگاه تهران.
تولان، مایکل. (1386). روایت‌شناسی درآمدی بر زیباشناختی ـ انتقادی، ترجمه­ی سید فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.
جمالی، رسول. (1385). بررسی پیوندهای انسجام دستوری ارجاع، حذف و جانشینی در متون خواندن کتا­ب­های درسی فارسی بیاموزیم، پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
حق‌شناس، علی محمد. (1390). زبان و ادب فارسی در گذرگاه سنت و مدرنیته، تهران: آگه.‌
دبیرمقدم، محمد. (1383). زبا­­­ن­شناسی نظری، پیدایش و تکوین دستور زایشی، تهران: سمت.
ذوالفقاری، حسن، غفاری، مهبد و محمودی بختیاری، بهروز. (1382)، فارسی بیاموزیم، تهران: مدرسه.
رضاخانی، فرشته. (1385). بررسی مجموعه­ی فارسی بیاموزیم (آموزش زبان فارسی) از منظر فرانقش بینافردی    بر اساس چارچوب نظریه­ی دستور نقش­گرای نظام­مند هلیدی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
رضایی، حدائق، علی­پور، محمد. (1391). بررسی متون خوانداری مجموعه­ی فارسی بیاموزیم بر اساس نقش­های هفت­گانه زبان از دیدگاه هلیدی، پژوهش­نامه­ی آموزش زبان فارسی به­غیرفارسی­زبانان، سال اول، شماره­ی 2، صص: 163-179.
رمضانی، احمد، رستم بیک تفرشی، آتوسا. (1394). تحلیل متن کتاب زبان انگلیسی هفتم بر مبنای دستور نقش­گرای نظام­مند هلیدی، پژوهش­نامه انتقادیمتون و  برنامه­هایعلوم انسانی، سال 15، شماره­ی 3، صص: 59-76.
سارلی، ناصرقلی، ایشانی، طاهره. (1390). نظریه­ی انسجام و هماهنگی انسجامی و کاربست آن در یک داستان کمینه­ی فارسی (قصه نردبان) ، دو فصلنامه­ی زبان‌پژوهی، سال 2، شماره­ی 4، صص: 51-77.
سلطانی، علی اصغر. (1384). قدرت، گفتمان و زبان، تهران: ‌نشر نی.
صفار مقدم، احمد. (1391).  زبان فارسی: کتاب سوم، ایران امروز، تهران: شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی.
صحرایی، رضامراد، وکیلی‏فرد، امیررضا، سلطانی، مریم. (1392). بازنمایی اصول انگاره­ی نیشن و مک­آلیستر در برنامه­های درسی آموزش زبان فارسی به غیرفارسی­زبانان، پژوهش­نامه­ی آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، سال دوم، شماره­ی1، صص: 5-36.
غفاری مهر، مهرخ. (1383). بررسی دو مجموعه از کتاب­های آموزش زبان فارسی از دیدگاه نظریه­ی نقش­گرای هلیدی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
فاولر، راجر، یاکوبسن، رومن، لاج، دیوید، بری، پیتر. (1390)، زبا­ن­شناسی و نقد ادبی، ترجمه­ی مریم خوزان و حسین پاینده، تهران: نشر نی.
فالک، جولیا. اس. (1377). زبا‌ن‌شناسی و زبان، ‌ترجمه­ی خسرو غلامعلی‌زاده، مشهد: آستان قدس رضوی.
قبول، احسان. (1393). آموزش نوین زبان فارسی، مشهد: یاسین.
مدرسی، یحیی، حاجی زاده، معصومه. (1395). نگاهی تطبیقی به فرایندهای شش­گانه هلیدی در تحلیل متون تألیفی و ترجمه­ای پزشکی، فصلنامه زبان شناخت، سال هفتم، شماره­ی1،صص:151-170.
مشکوه‌الدینی، مهدی. (1381). سیر زبان­شناسی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
مهاجر، محمد، نبوی، مهران. (1376). به سوی زبا­ن­شناسی شعر، رهیافتی نقش­گرا، تهران: مرکز.
ناسک، شیوا. (1388). بررسی مجموعه آموزشی زبان فارسی از دیدگاه نقش­گرایی (فرانقش متنی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
نجفی، آزاده. (1386). بررسی توزیع فرایندهای فرانقش تجربی در کتاب بخوانیم پایه­های اول تا پنجم دبستان به‌عنوان رسمی­ترین منبع زبان­آموزی کودکان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
یول، جرج. (1389). نگاهی به زبان (یک بررسی زبان­شناختی)، ترجمه­ی نسرین حیدری، تهران: سمت.
 
Abolhasani, Z., & MirmalakSani, M. (2008). "A Study of academic books based on the systematic functional theory of Halliday and comparing it with Non-syllabus homological texts, introducing a tesis", researching and writing academic books:sokhanesamt ,No 20, pp. 129-144.
Agha Golzadeh, F., KordZaferanlou, A., & Razavian, H. (2011). "Stylistics of Story Based on Verb: functional Approach", The Stylistics of Persian Order and Prose (Spring of Literature), 4th Years,NO1. pp. 243-255.
Agha Golzadeh, F. (2006). Critical Discourse Analysis, Tehran: Elmy and  Farhangy Publishing
Butler, c. (2004). An introduction to functional Grammar, NewYork:Routledge, Chanpan and Hal.inc.
 DabirMoghadam, M. (2004). Theoretical Linguistics, Emergence and Development of Generative Grammar, Tehran: Samt.
Faller, R., Jacobson, R., LA, D., & Berry, P. (2011). Linguistics and Literary Criticism, Translation by Maryam Khouzan and HosseinPayandeh, Tehran: Ney.
Falk, JS. (1998). Linguistics and Language, Translated by KhosrowGholamAlizadeh, Mashhad: Astan Quds Razavi.
GhaffariMehr, M. (2004). A Study of Two Collections of Persian Language Teaching Books in the Viewpoint of Hallidey,s functional theory ,(Master's Degree), ShahidBeheshti University, Tehran, Iran.
 Haghshenas, AS. (2011). Persian language and literature on the path of tradition and modernity, Tehran:Agah.
Halliday, M. A. K. (2004). An introduction to functional Grammar,NewYork:Routledge, Chanpan and Hal.inc.
Halliday, M. A. K., & Hasan, R. (1985). Language, Context: Aspects of Language in a Social-Semiotic Perspective, Deakin University Press.
Halliday, M. A. K. & Hasan, R. (1976). cohesion in English, London: Long man.
Hasan,R.(1984)."CoherenceandCohesiveHarmony".inj.flood(ed),understandreadingcomprehension (IRA,Newark:Delaware).
Jamali, R. (2006). A Study of the grammatical cohesive tie of referrals, ellipsis and   substitution in reading texts of Farsi Biamuzim, (Master's Thesis), AllamehTabatabai University, Tehran, Iran.
Kranke. K. (1987). Approache to syllabus  design of forein language teaching .Englewood clhff. Prentice hall.
Kranke, K.(1987). Approache to syllabus  design of forein language teaching .Englewood clhff. Prentice hall.
Modarresi, y., & Hajizadeh, M. (2016). "A Comparative examination of the Halliday,sSixfold Processes in Medical Writing and Translating Texts", Language studies, Year 1, No. 1, pp. 151-170.
Meshkatoddini, M. (2002). The origin and development of Linguistics theory, Mashhad: Ferdowsi University press..
Mohajer, M., & Nabavi, M. (1997). toward the linguistics of poetry, A Functional  approach, Tehran: Markaz.
Nasek, Sh, (2009). A Study of the Persian Language Collections in the Viewpoint of Functionalism (textual metafunction), AllamehTabatabaei University, Tehran, Iran.
Najafi, A. (2007). Review of the Distribution ofProcess,s Experimental MetafunctionIn the bookoflet,s read in  first-fifth grades of elementary school as the most official source of children's linguistics.(Master's thesis), Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
qabul, A. (2014). Modern education of Persian language, Mashhad: Yassin.
Reza Khani, F. (2006). A Study of  Farsi Biamuzim,s Collection (Farsi Language Learning) from the Perspective of Interpersonal metafunction Based on the Theory of the Halliday,s systemic functional grammar, (Master's Degree), ShahidBeheshti University, Tehran, Iran.
Rezaei, H., & AliPour, M. (2012). "A study of the reading passages Farsi Biamuzim  based on Halliday,s seven function of  of language",Jornal of teaching Persian to speakers of other languages, first year, 2, pp. 163- 179
Ramezani, A., & RostambeikTafreshi, A. (2015), "Text  Analysis of of the Seventh of the English Language Based on Halliday,s systemic functional Grammar", Critical Study of Human Sciences Texts and Programs; Year 15, Issue 3, pp. 59-76.
Sarley, NJ., & Ishani, T. (2011). "TheTheoryof  Cohesion and Cohesive Harmony and the usage of it in a minimal Story" (The tale of  ladder), Language Reserch, Year 2, Issue 4, pp. 51-77.
SaffarMoghaddam, A. (2006). Persian Language: Third Book, Iran TodayTehran:Developing Persian Language and Literature Council.
Sahraei, R. M., Vakilifard, A. r., & Soltani. M. (2013). "Language curriculum Design Analyzing and evaluating the syllabia of theaching Persian to Non- Persian speaker Based on Nation and Macalister Model", Jornal of teaching Persian to speakers of the other languages , Second year, p. 1, pp. 5-36.
Simpson, P. (2004). stylistics: AResource Book for students. London, Routledge.
Soltani, AS. (2005). Power, Discourse and Language, Tehran: Nashr-e-Ney.
Tabriz Manesh, M. (2006). A review of Farsi Biamuzim, from the perspective of the experientalmetafunctional based on the systemic functional grammar of Halliday.(Master's Thesis), Tehran University, Tehran, Iran.
Toolan, M. (2007). Narrative: A Critical Linguistic Introducthon, Translated by S. FatemehAlavi and FatemehNemati, Tehran: Samt.
Yule, J. (2010). The study of language (An introduction),Translated by NasrinHeidari, Tehran: Samt.
Zolfaghari, H., Ghaffari, M,. & MahmoudiBakhtiari, B. (2003).Let,sLearh Persian, Tehran,Madrese.