واژه‌ در کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیر‌فارسی‌زبانان: پژوهشی پیکره‌بنیاد

جهانگردی, کیومرث; عاصی, مصطفی; افراشی, آزیتا; وکیلی فرد, امیررضا

واژه‌ در کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیر‌فارسی‌زبانان: پژوهشی پیکره‌بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری زبان‌شناسی ـ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

² استاد زبان‌شناسی ـ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

³ دانشیار زبان‌شناسی ـ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

⁴ استادیار آموزشکاوی زبان فارسی ـ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

چکیده

پژوهش حاضر با استفاده از روش‌ها و ابزارهای زبان‌شناسی پیکره‌ای، به سنجش میزان هم‌پوشانی و انطباق واژه‌های ارائه شده در کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیر‌فارسی‌زبانان، با پُربسامدترین واژه‌های زبان‌ فارسی، می‌پردازد. بدین منظور، براساس متن‌های موجود در پایگاه داده‌های زبان فارسی، یک پیکره‌ی زبانی متوازن طراحی شد و پُربسامدترین واژه‌های آن به‌عنوان مبنای کار قرار گرفت. همچنین، سه عنوان از کتاب‌های پرکاربرد در مراکز آموزش زبان فارسی به غیر‌فارسی‌زبانان، انتخاب شدند. بر همین اساس، 5000 واژه‌ی پُربسامد هر یک از کتاب‌های مذکور، به پنج گروهِ هزار‌واژه‌ای دسته‌بندی شد و هر یک از این گروه‌ها به ‌مثابهی یکی از سطوح زبان‌آموزی تلقی گردید. درنهایت، گروه‌های پنج‌‌تاییِ فهرست واژگانی هر کدام از کتاب‌ها با گروه‌های متناظر با آنها در فهرست واژگانی پیکره‌ی زبانی مرجع/ مبنا مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج و یافته‌های پژوهش نشان داد که به‌لحاظ سطوح زبان‌آموزی، میزان هم‌پوشانی واژگانیِ هر یک از پنج گروه‌ هزار‌واژه‌ای برگرفته از کتاب‌ها با گروه‌های متناظر آنها در پیکره‌ی مبنا بسیار پایین است؛ حتی در گروه اول که انتظار می‌رود به‌ دلیل حضور تعداد زیادی از واژه‌های نقشی در آن، هم‌پوشانی واژ‌گانی به سمت %100 میل کند،‌ در بالاترین میزانِ هم‌پوشانی (یعنی در کتاب رسولی/ جامعه‌الزهرا) این هم‌پوشانی حدود %55 بود. در سایر سطوح واژه‌آموزی، مثلاً گروه پنجم، میزان همپوشانیِ واژگانی با پیکره‌ی مبنا، حتی به زیر %2 نیز تقلیل ‌یافت. درنهایت، یافته‌های پژوهش، ما را به این جمع‌بندی رهنمون ساخت که کتاب‌های آموزش زبان ‌فارسی به غیر‌فارسی‌زبانان در بعضی از سطوح زبان‌آموزی حتی تا %2 نیز با پیکره‌ی مورد نظر این پژوهش هم‌پوشانی ندارند. همچنین، یافته‌ها نشان داد، چنانچه موضوع سطوح زبان‌آموزی را نیز کنار بگذاریم و صرفاً به پوشش پُربسامدترین واژه‌ها در کتا‌ب‌ها بپردازیم، واژه‌های ارائه شده در کتاب‌ها کمتر از %50 از هم‌پوشانی با پیکره‌ی مورد نظر این پژوهش برخوردار هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Vocabulary in the Textbooks of Teaching Persian toNon-Persian Speakers: A Corpus-Based Study

نویسندگان [English]

Kiyoomarss Jahangardi ¹
Mostafa Assi ²
Azita Afrashi ³
Amirreza Vakilifard ⁴

⁴

چکیده [English]

Methods and tools of corpus linguistics were used to compute the rate of overlap between the high frequency words of textbooks and those of a Persian language corpus. Based on the texts of Persian Language Data Base, a balanced corpus was developed and its high frequency words were used as benchmarks against which textbooks’ high frequency words were compared. Three textbooks which are widely used in centers for teaching Persian to Non-Persians were selected. The 5000 most frequents words of each book were organized into five 1000 word lists. Each of the 1000 word lists was taken as representing a level of language learning. Each book’s five word lists were compared to their corresponding word lists drawn from the reference corpus. The findings indicated that in regards to language learning levels, the amount of lexical overlap between 1000-word lists of books and those of the reference corpus is very low. Even in the first 1000-word list which due to the presence of large number of function words was expected to yield 100% overlap, the highest degree of overlap (i.e. Rasuli’s book) was nearly 55%. In the other vocabulary learning levels, e.g. level 5, the rate of overlap between the textbooks and the reference corpus was less than 2%. It was concluded that in some of the language learning levels, there was less than 2 percent overlap between the high frequency words of textbooks and those of the reference corpus. When the subject of language learning levels was set aside and merely the rate of overlap between high frequency words of the textbooks and those of the reference corpus was calculated, less than 50% overlap was observed.

کلیدواژه‌ها [English]

vocabulary
linguistic corpus
lexical overlap
textbooks for teaching Persian to Non-Persians

مراجع

احمدی‌قادر، ش. (1390). آموزش مستقیم واژه در متن: مقایسه‌ی تأثیر در رویکرد یادگیری مستقیم و تصادفی در یادگیری واژه. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.

بی‌جن‌خان، م.، نصری، ع. و جلایی، ش. (1393). نقش واژگان بسامدی در ارزیابی مهارت واژگانی فارسی‌آموزان. پژوهش‌نامه‌ی آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، سال سوم، شماره‌ 2 (پیاپی 7)، صص: 45ـ25.

تبریزمنش، م. (1387). بررسی مجموعهی «فارسی بیاموزیم: آموزش زبان فارسی» از منظر فرانقش تجربی، براساس چارچوب نظری دستور نقش‌گرای هلیدی. رساله‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.

داوری اردکانی، ن. و آقاابراهیمی، ه. (1391). ارزیابی اصالت متون سه کتاب آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان از دیدگاه انسجام. پژوهش‌نامه‌ی آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، سال اول، شماره 2، صص: 168ـ157.

ذوالفقاری، ح.، غفاری، م. و محمودی بختیاری، ب. (1387). فارسی بیاموزیم؛ دوره‌ی مقدماتی (جلد اول‌ـ‌سوم). چاپ سوم. تهران: انتشارات مدرسه.

رسولی، س. ف. (1391). آموزش زبان فارسی (جلد اول‌ـ‌چهارم). قم: مرکز آموزش زبان فارسی جامعه‌الزهرا.

رضاخانی، ف. (1385). بررسی مجموعه‌ی «فارسی بیاموزیم: آموزش زبان فارسی» از منظر فرانقشِ بینا‌فردی و براساس چارچوب نظری دستور نقش‌گرای هلیدی. رساله‌‌ی کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

رضا‌قلی‌‌فامیان، ع. (1392). آغازه و پایانهی کلامی در درس‌نامه‌های آموزش زبان فارسی به غیر‌فارسی‌زبانان. پژوهش‌نامه‌ی آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان. سال دوم، شماره‌ 1، صص: 112ـ96.

رضایی، ح. و علی‌پور، م. (1391). بررسی متون خوانداری مجموعه‌ی «فارسی بیاموزیم» براساس نقش‌های هفت‌گانه‌ی زبان از دیدگاه هلیدی. پژوهش‌نامه‌ی آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، سال اول، شماره‌ 2، صص: 179ـ163.

سعیدی، ز. و شرفی‌نژاد، ح. (1392). طراحی یک بسته‌ی الکترونیکی برای بهبود آموزش و سنجش واژگان پایه‌ی زبان‌ فارسی. پژوهش‌نامه‌ی آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، سال دوم، شماره‌ 1، صص: 150ـ132.

صحرایی، ر. و شهباز، م. (1391). تحلیل محتوایی منابع آموزشی زبان فارسی بر پایه‌ی انگاره‌ی نیل اندرسون. پژوهش‌نامه‌ی آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، سال اول، شماره‌ 2، صص: 30ـ1.

عاصی، س. م. (1372). طرح ایجاد پایگاه داده‌های زبان فارسی با کمک رایانه. در پژوهشگران، شماره 8، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی، صص: 18ـ14.

عبادی، س.، وکیلی‌فرد، ا. و بهراملو، خ. (1393)تدوین فهرست واژگان پایه برای زبان فارسی: رویکردی تلفیقی. پژوهش‌نامه‌ی آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان. سال سوم، شماره‌ 3 (پیاپی 8)، صص: 23ـ3.

غفاری‌مهر، م. (1383). بررسی دو مجموعه آموزشی آزفا و فارسی بیاموزیم از دیدگاه نقش‌گرایی. رساله‌ی کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

وکیلی‌فرد، ا. (1378). کدام زبان فارسی را به غیر‌فارسی‌زبانان آموزش دهیم؟ نامه‌ی پارسی، سال 4، شماره‌ 3، صص: 219ـ212.

Assi, M. (1994). Persian Language Data Base (PLDB)©Assi. Retrieved from: www.http://pldb.ihcs.ac.ir.

Atkins, B.T.S. & Rundell, M. (2008). The Oxford Guide to Practical Lexicography. New York: Oxford University Press.

Aijmer, K. (2009). Corpora and Language Teaching. Studies in Corpus Linguistics 33. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.

Criado, R. & Sánchez, A. (2012). Vocabulary Learning: The Word Frequency Factor in Textbooks and in the Teacher’s Implementation of Activities in the Classroom. 22^nd Annual Conference of the European Second Language Association. Adam Mickiewicz University.

Facchinetti, R. (2007). Corpus Linguistics: 25 Years on. NY, Radopi.

Jimenez, R. M. & Mancebo, R. (2008). Vocabulary Input in EFL Textbooks. RESLA, 21: 147-165.

Milton, J. )2009(. Measuring Second Language Vocabulary Acquisition. Bristol: Multilingual Matters.

Nation, I. S. P. (2006). How Large a Vocabulary Is Needed for Reading and Listening? CanadianModern Language Review, 63, 59–82.

Nation, I. S. P. (2014). How Much Input Do You Need to Learn the Most Frequent 9,000 Words? Reading in a Foreign Language, 26(2), 1-16.

Sinclair, J. M. (1987). Introduction. In J. Sinclair (Ed.), Looking Up. London: Collins Publication and the University of Birmingham.

Sinclair, J. M. (1991). Corpus, Concordance, Collocation. Oxford: Oxford University Press.

Sinclair, J. (2004). Introduction. In J. Sinclair (Ed.), How to Use Corpora in Language Teaching (pp. 1-10). Amsterdam, Netherlands: John Benjamins.

Scott, M. (2015). WordSmith Tools: Windows Software for Finding Word Patterns © M. Scott: Lexical Analysis Software Ltd.

Retrieved from: http://www.lexically.net/wordsmith/.